Imágenes de páginas
PDF
EPUB

tes, et acria exarsere certamina, e quibus ejus laus, ea quidem quæ ad philosophiam pertinet, videtur haud admodum integra et illæsa evasisse. Is autem Baconus, qui tam multis operum suorum locis, sine ullo philosophica demonstrationis apparatu, sapientis sermocinantis potius quam docentis dialectici more, magna, excelsa, extra contentionem posita, de humani ingenii viribus et opibus, significantissimis verbis, prædicat; qui tot ingeniose et prudenter cogitata de moribus, de litteris, de regendis civitatibus, de administrandis studiis, de instituenda juventute, quasi plenis manibus spargit, omittitur, vel non nisi properanter leviterque respicitur. Ad hæc autem imprimis attendit, ac longe dissimilem, ne dicam prorsus aliam, de viro sententiam tulit unus e præstantissimis ætatis nostræ criticis, quem quidem proprium sibi ac peculiarem vindicant litteræ ille, postquam scripta Verulamii, curiosus candidusque lector, pervagatus est, quid sibi de eo videatur sic ingenue declarat : « Je n'ai << pas assez lu ni étudié Bacon pour avoir droit d'ex<< primer sur son compte une idée complète; mais tou<< tes les fois que dans ma jeunesse curieuse, provo« qué, harcelé par les éloges en quelque sorte fanati<<ques, que je voyais décerner invariablement à Bacon << en tête de chaque préface, dans tout livre de phy

sique, de physiologie et de philosophie, j'essayai « de l'aborder, je fus assez surpris d'y trouver un tout << autre homme que celui de la méthode expérimen<< tale stricte et simple, qu'on préconisait: j'y trouvai « un heureux, abondant et un peu confus écrivain, plein d'idées et de vues, dont quelques-unes hasar« dées et même superstitieuses, mais surtout riche de projets ingénieux, d'aperçus attrayants (hints, impe« tus), d'observations morales revêtues d'une belle forme, dorées d'une belle veine, et capables de faire << axiome avec éclat. Une telle gloire, où l'imagina«<tion a sa part dans la science, pour la féconder, en « vaut bien une autre, ce me semble (1). » Mox eumdem agnoscit et appellat « un libre et hardi inves«tigateur de toute noble étude, un amateur éclairé de «< toute connaissance et de toute belle pensée, un écrivain << éclatant et perçant, dont les mots honorent tous les << sentiers où il a passé, et avec qui l'on trouve à s'en<< richir en quelque voie où l'on s'engage; un des << auteurs originaux les plus à consulter, un des mora<< listes les plus relus, un des bienfaiteurs, en un mot, de «<l'humaine culture. » Pluribus fortasse videbitur per istiusmodi verba eam Baconi laudem, quam propriam sibi

(1) Sainte-Beuve, Portraits littéraires, Joseph de Maistre.

philosophia vindicat, libentius tradi ac deseri : attamen haud intempestivum fuerit tale viri encomium præmittere huic libello, quo partem hujus ditissimæ farraginis baconianæ inspicere aggredior. — Institui enim, [quæ de pluribus litterarum generibus censuerit Baconus, colligere et breviter perpendere, eum ordinem tenendo, quem ipse in sua scientiarum humanarum partitione secutus est.

[ocr errors][merged small]

Doctrinæ humanæ divisio illa generalis, qua librum De augmentis scientiarum exorsus est Verulamius, jam satis superque doctorum controversia agitata fuit, multis eam tanquam veram lucidamque tuentibus, multis eamdem tanquam rebus minus aptam et aliqua parte confusam culpantibus, nullo meliorem aliam et omnino probandam afferente (1). Commemorare satis mihi sit Baconum e philosophica rationalis animæ facultatum observatione universam doctrinæ partitionem hausisse, et inde tria constituisse studiorum genera, quibus cætera continentur: 1° Historiam, quæ ad memoriam maxime refertur; 2° Poesim, quæ ad phantasiam, sive imaginandi vim ; 3° Philosophiam, quæ ad rationem. De historiæ materia et officio primum disserit.

Historiam hominis (nam quæ ad historiam naturæ spectantia dicit non mei juris sunt) triplicem agnos

(1) V. C. de Rémusat, Bacon, sa vie, son temps, sa philosophie, p. 293 et seq.

cit: 1o civilem aut politicam; 2° sacram sive ecclesiasticam; 3° litterariam. De tertia primum agendum esse sibi putat, quia ea maxime præceptis et monitis eget, utpote quæ ad hanc diem non certa ratione suscepta, sed fortuito ac leviter inchoata sit, et speretur magis quam habeatur.

Hujus historiæ generis quanta sit dignitas, quanta utilitas paucissimis verbis, per unam ex iis ingeniosis et inexspectatis, quas amat, allegoriis enuntiat. Eam dicit tanquam oculum esse Polyphemi: quod dictum, prima specie insolens et obscurum, simile est illis imaginibus deformia Sileni ora extrinsecus referentibus, quibus Græci, teste Platone, excellens et divinum aliquod artis opus recondebant (1). Ipse sic enucleat breviter sententiam suam : « Si historia mundi, » inquit, << ea parte fuerit destituta, non absimilis censeri possit << statuæ Polyphemi, eruto oculo; quum ea pars ima<«< ginis desit, quæ ingenium et indolem personæ « maxime referat (2). » Nihil subtilius dici possit, at nihil verius. Ubi enim populi, qui vicissim in terrarum orbis scenam prodiere, magis præsentem et vivam sui memoriam reliquerunt, ubi melius et plenius se nobis noscendos dederunt, quam in iis litterarum et

(1) Plat., Sympos., c. XXXII (p. 245, B).

(2) De augm. 1. II, c. IV, § 4.

« AnteriorContinuar »